2022.02.15 – Piąte przykazanie cz.2

 

Katechizm Kościoła Katolickiego

 

Zabójstwo zamierzone 

2268. Piąte przykazanie zakazuje pod grzechem ciężkim zabójstwa bezpośredniego i zamierzonego. Zabójca i ci, którzy dobrowolnie współdziałają w zabójstwie, popełniają grzech, który woła o pomstę do nieba (Por. Rdz 4, 10).

Dzieciobójstwo, bratobójstwo, zabójstwo rodziców i zabójstwo współmałżonka są szczególnie ciężkimi przestępstwami z powodu naruszenia więzi naturalnych. Względy eugeniczne lub higiena społeczna nie mogą usprawiedliwić żadnego zabójstwa, choćby było nakazane przez władze publiczne.

 

2269. Piąte przykazanie zakazuje także podejmowania jakichkolwiek działań z intencją spowodowania pośrednio śmierci osoby. Prawo moralne zakazuje narażania kogoś bez ważnego powodu na śmiertelne ryzyko oraz odmówienia pomocy osobie będącej w niebezpieczeństwie.

Zgoda społeczności ludzkiej na klęski głodu bez prób zaradzenia im jest skandaliczną niesprawiedliwością i poważną winą. Przez lichwiarstwo i chęć zarobku, powodujące głód i śmierć swoich współbraci, spekulanci pośrednio popełniają zabójstwo, za które są odpowiedzialni (Por. Am 8, 4-10).

Zabójstwo niezamierzone nie pociąga odpowiedzialności moralnej. Nie jest się jednak wolnym od poważnej winy, jeśli bez uzasadnionych powodów działało się w sposób, który spowodował śmierć, nawet bez intencji jej zadania.

 

Przerywanie ciąży 

2270. Życie ludzkie od chwili poczęcia powinno być szanowane i chronione w sposób absolutny. Już od pierwszej chwili swego istnienia istota ludzka powinna mieć przyznane prawa osoby, wśród nich nienaruszalne prawo każdej niewinnej istoty do życia. 

Zanim ukształtowałem cię w łonie matki, znałem cię, nim przyszedłeś na świat, poświęciłem cię (Jr 1,5). 

Nie tajna Ci moja istota, 

kiedy w ukryciu powstawałem, 

utkany w głębi ziemi (Ps 139, 15).

 

2271. Kościół od początku twierdził, że jest złem moralnym każde spowodowane przerwanie ciąży. Nauczanie na ten temat nie uległo zmianie i pozostaje niezmienne. Bezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel lub środek, jest głęboko sprzeczne z prawem moralnym. 

Nie będziesz zabijał płodu przez przerwanie ciąży ani nie zabijesz nowo narodzonego (Didache, 2, 2; por. Barnaba, Epistula, 19, 5; List do Diogneta, 5, 5; Tertulian, Apologeticus,9). 

Bóg... Pan życia, powierzył ludziom wzniosłą posługę strzeżenia życia, którą człowiek powinien wypełniać w sposób godny siebie. Należy więc z największą troską ochraniać życie od samego jego poczęcia; przerwanie ciąży, jak i dzieciobójstwo są okropnymi przestępstwami.

 

2272. Formalne współdziałanie w przerywaniu ciąży stanowi poważne wykroczenie. Kościół nakłada kanoniczną karę ekskomuniki za to przestępstwo przeciw życiu ludzkiemu. „Kto powoduje przerwanie ciąży, po zaistnieniu skutku, podlega ekskomunice wiążącej mocą samego prawa”, „przez sam fakt popełnienia przestępstwa”, na warunkach przewidzianych przez prawo. Kościół nie zamierza przez to ograniczać zakresu miłosierdzia. Ukazuje ciężar popełnionej zbrodni, szkodę nie do naprawienia wyrządzoną niewinnie zamordowanemu dziecku, jego rodzicom i całemu społeczeństwu.

 

2273. Niezbywalne prawo do życia każdej niewinnej istoty ludzkiej stanowi element konstytutywny społeczeństwa cywilnego i jego prawodawstwa:

„Niezbywalne prawa osoby winny być uznawane i szanowane przez społeczeństwo cywilne i władzę polityczną. Owe prawa człowieka nie zależą ani od poszczególnych jednostek, ani od rodziców, ani nie są przywilejem pochodzącym od społeczeństwa lub państwa. Tkwią one w naturze ludzkiej i są ściśle związane z osobą na mocy aktu stwórczego, od którego osoba bierze swój początek. Wśród tych podstawowych praw należy wymienić... prawo do życia i integralności fizycznej każdej istoty ludzkiej od chwili poczęcia aż do śmierci”.

„W chwili, gdy jakieś prawo pozytywne pozbawia obrony pewną kategorię istot ludzkich, których ze swej natury powinno bronić, państwo przez to samo neguje równość wszystkich wobec prawa. Gdy państwo nie używa swej władzy w służbie praw każdego obywatela, a w szczególności tego, który jest najsłabszy, zagrożone są podstawy praworządności państwa... Wyrazem szacunku i opieki należnej mającemu urodzić się dziecku, począwszy od chwili jego poczęcia, powinny być przewidziane przez prawodawstwo odpowiednie sankcje karne za każde dobrowolne pogwałcenie jego praw”.

 

2274. Ponieważ embrion powinien być uważany za osobę od chwili poczęcia, powinno się bronić jego integralności, troszczyć się o niego i leczyć go w miarę możliwości jak każdą inną istotę ludzką.

Diagnostyka prenatalna jest moralnie dozwolona, jeśli „szanuje życie oraz integralność embrionu i płodu ludzkiego, dąży do jego ochrony albo do jego indywidualnego leczenia... Sprzeciwia się prawu moralnemu wtedy, gdy w zależności od wyników prowadzi do przerwania ciąży. Diagnostyka nie powinna pociągać za sobą wyroku śmierci”.

 

2275. „Jak każdy zabieg medyczny na pacjencie, należy uznać za dopuszczalne zabiegi na embrionie ludzkim, pod warunkiem że uszanują życie i integralność embrionu, nie narażając go na ryzyko nieproporcjonalnie wielkie; gdy są podejmowane w celu leczenia, poprawy jego stanu zdrowia lub dla ratowania zagrożonego życia”.

Wytwarzanie embrionów ludzkich po to, aby były używane jako «materiał biologiczny», jest niemoralne”. „Niektóre próby interwencji w dziedzictwo chromosomowe lub genetyczne nie mają charakteru leczniczego, lecz zmierzają do wytwarzania istot ludzkich o określonej pici lub innych wcześniej ustalonych właściwościach. Manipulacje te sprzeciwiają się również godności osobowej istoty ludzkiej, jej integralności i tożsamości” jedynej, niepowtarzalnej.

 

Eutanazja 

2276. Osoby, których sprawność życiowa jest ograniczona lub osłabiona, domagają się szczególnego szacunku. Chorzy lub upośledzeni powinni być wspierani, by mogli prowadzić, w takiej mierze, w jakiej to możliwe, normalne życie.

 

2277. Eutanazja bezpośrednia, niezależnie od motywów i środków, polega na położeniu kresu życiu osób upośledzonych, chorych lub umierających. Jest ona moralnie niedopuszczalna.

W ten sposób działanie lub zaniechanie działania, które samo w sobie lub w zamierzeniu zadaje śmierć, by zlikwidować ból, stanowi zabójstwo głęboko sprzeczne z godnością osoby ludzkiej i z poszanowaniem Boga żywego, jej Stwórcy. Błąd w ocenie, w który można popaść w dobrej wierze, nie zmienia natury tego zbrodniczego czynu, który zawsze należy potępić i wykluczyć.

 

2278. Zaprzestanie zabiegów medycznych kosztownych, ryzykownych, nadzwyczajnych lub niewspółmiernych do spodziewanych rezultatów może być uprawnione. Jest to odmowa „uporczywej terapii”. Nie zamierza się w ten sposób zadawać śmierci; przyjmuje się, że w tym przypadku nie można jej przeszkodzić. Decyzje powinny być podjęte przez pacjenta, jeśli ma do tego kompetencje i jest do tego zdolny; w przeciwnym razie – przez osoby uprawnione, zawsze z poszanowaniem rozumnej woli i słusznych interesów pacjenta.

 

2279. Nawet jeśli śmierć jest uważana za nieuchronną, zwykłe zabiegi przysługujące osobie chorej nie mogą być w sposób uprawniony przerywane. Stosowanie środków przeciwbólowych, by ulżyć cierpieniom umierającego, nawet za cenę skrócenia jego życia, może być moralnie zgodne z ludzką godnością, jeżeli śmierć nie jest zamierzona ani jako cel, ani jako środek, lecz jedynie przewidywana i tolerowana jako nieunikniona. Opieka paliatywna stanowi pierwszorzędną postać bezinteresownej miłości. Z tego tytułu powinna być popierana.

 

Samobójstwo 

2280. Każdy jest odpowiedzialny przed Bogiem za swoje życie, które od Niego otrzymał. Bóg pozostaje najwyższym Panem życia. Jesteśmy obowiązani przyjąć je z wdzięcznością i chronić je ze względu na Jego cześć i dla zbawienia naszych dusz. Jesteśmy zarządcami, a nie właścicielami życia, które Bóg nam powierzył. Nie rozporządzamy nim.

 

2281. Samobójstwo zaprzecza naturalnemu dążeniu istoty ludzkiej do zachowania i przedłużenia swojego życia. Pozostaje ono w głębokiej sprzeczności z należytą miłością siebie. Jest także zniewagą miłości bliźniego, ponieważ w sposób nieuzasadniony zrywa więzy solidarności ze społecznością rodzinną, narodową i ludzką, wobec których mamy zobowiązania. Samobójstwo sprzeciwia się miłości Boga żywego.

 

2282. Samobójstwo popełnione z zamiarem dania „przykładu”, zwłaszcza ludziom młodym, nabiera dodatkowo ciężaru zgorszenia. Dobrowolne współdziałanie w samobójstwie jest sprzeczne z prawem moralnym.

Ciężkie zaburzenia psychiczne, strach lub poważna obawa przed próbą, cierpieniem lub torturami mogą zmniejszyć odpowiedzialność samobójcy.

 

2283. Nie powinno się tracić nadziei dotyczącej wiecznego zbawienia osób, które odebrały sobie życie. Bóg, w sobie wiadomy sposób, może dać im możliwość zbawiennego żalu. Kościół modli się za ludzi, którzy odebrali sobie życie.

 

REFLEKSJA

 

Piąte przykazanie – Ks. Jerzy Kontkowski SJ

 

Tekst piątego przykazania podaje Pięcioksiąg w jednobrzmiącej wersji: Nie zabijaj (Wj 20,13; Pwt 5,17).

Powyższe przykazanie jako szóste przyjmują Kościoły: prawosławny, anglikański, kalwiński oraz Adwentyści Dnia Siódmego i Żydzi. Nieco dłuższy tekst piątego przykazania z uzasadnieniem podaje tzw. Kodeks kapłański: Nie będziesz czyhał na życie bliźniego. Ja jestem Pan! Nie będziesz żywił w sercu nienawiści do brata… Nie będziesz szukał pomsty, nie będziesz żywił urazy do synów twojego ludu, ale będziesz miłował bliźniego jak siebie samego (Kpł 19,16-18). Nie będziesz zabijał, ale będziesz miłował swego bliźniego – oto podstawowe wyjaśnienie tego przykazania.

W Starym Testamencie sądzono, że życie ciała jest we krwi (Kpł 17,11), a więc przelanie krwi pozbawia życia. Upomnę się też u człowieka o życie człowieka i u każdego – o życie brata. Jeśli kto przeleje krew ludzką, przez ludzi ma być przelana krew jego, bo człowiek został stworzony na obraz Boga (Rdz 9,5-6). Krew daje życie człowiekowi i krew ma związek z Bogiem, który jest Panem życia. Mordując człowieka niszczy się obraz Boży.

I trzecie wyjaśnienie, już częściowo zawarte w drugim: Bóg jest Panem życia. Ja zabijam i Ja sam ożywiam, Ja ranię i Ja sam uzdrawiam, że nikt z Mojej ręki nie uwalnia (Pwt 32,39). To Pan daje śmierć i życie (1 Sm 2,6). A więc czy ja jestem Bogiem, żebym mógł uśmiercać i ożywiać? (2 Krl 5,7).

Na pytanie kogo nie zabijać? odpowiedź brzmi: wyłącznie ludzi, choć były próby rozciągnięcia tego zakazu na wszelkie istoty żywe, np. indyjski król Asioki (ok. 250 przed Chrystusem). Współcześni wegetarianie europejscy nie jadają wszelkich pokarmów pochodzenia zwierzęcego. Żywią się wyłącznie pokarmami roślinnymi i nabiałe.

Na pytanie kto nie ma zabijać? odpowiedź brzmi: pojedynczy, indywidualny człowiek. Przykazanie to nie dotyczy całej zbiorowości (państwa) z władzą, sądem, prawem, z karą śmierci, prowadzonymi wojnami, ale o tym później.

Z zabójstw opisanych w Starym Testamencie można ułożyć cały katalog, poczynając od bratobójstwa: Kain rzucił się na swego brata Abla i zabił go (Rdz 4,8). Księga Mądrości tak ocenia ten czyn: W bratobójczym szale zgubił sam siebie (Mdr 10,3). Mamy opisy szeregu królobójstw: Ehun zabił Eglona, króla Moabu (Sdz 3,21); Amalekita dobił Saula, pierwszego króla Izraela i sam został stracony za „zabicie pomazańca Pańskiego” (2 Sm 1,16). Judyta odcięła głowę Holofernesa, naczelnego wodza najeźdźczych asyryjskich sił zbrojnych (Jdt 13,10). Działała ona w słusznej obronie Izraela. Czyn jej został oceniony pozytywnie: Nie będzie błogosławiony Pan Bóg… który cię prowadził, abyś obcięła głowę wodza naszych nieprzyjaciół (Jdt 13,18).

Królowie często nadużywali władzy, skazując na śmierć niewinnych, np. król Achab – właściciela winnicy i sąsiada, Nabota (1 Krl 21,19); król Dawid – Uriasza Chetytę, męża Betszeby (2 Sm 11,15). Król uznał grzech przed Bogiem: Przeciw Tobie zgrzeszyłem i uczyniłem, co złe jest przed Tobą (Ps 50/51,6).

Stary testament potępia zabijanie bezbronnych i niewinnych. Morderca nie wstaje za dnia, by zabić biedaka, nędzarza, lecz chodzi po nocy (jak) złodziej (Hi 24,14). Mordują wdowę i przechodnia i zabijają sieroty. A mówią: „Pan nie widzi, nie dostrzega (tego) Bóg Jakuba” (Ps 93/94,6-7).

Nieudzielenie pomocy człowiekowi w bezpośrednim niebezpieczeństwie życia jest przestępstwem zaniechania. Ratuj wleczonych na śmierć, wstrzymaj rózgi, by nie zabijały. Czy powiesz: „Nie widziałem tego” (Prz 24,11-12).

Pismo święte przedstawia również opis szeregu samobójstw:

- Samsona, który ginąc sam, zabił wielu Filistynów (Sdz 16,28-30);

- Króla Saula po przegranej bitwie z Filistynami (1 Sm 31,4);

- Abimeleka, któremu kobieta rozbiła głowę kamieniem z żaren, kazał więc giermkowi dobić siebie (Sdz 9,54);

- Achitofela, który powiesił się i umarł (2 Sm 17,23);

- Judasza, który zrozpaczony wydaniem Jezusa „powiesił się” (Mt 27,5).

Pismo święte nie mówi wprost o zakazie samobójstwa. Św. Augustyn tak wyjaśnia tę sprawę: Chodzi o niezabijanie ani drugiego człowieka, ani też siebie, bo wszak ten, kto zabija sam siebie, nie uśmierca kogoś innego, jak tylko człowieka (O państwie Bożym, I, 20-21). Nie wolno się zabijać nam samym, ponieważ Bóg jest Panem życia: Bo Ty masz władzę nad życiem i śmiercią (Mdr 16,13).

Żydowskie starożytne prawo karne rozróżniało pomiędzy tym, co my dzisiaj nazywamy zabójstwem umyślnym i nieumyślnym. Zabójstwo umyślne zakłada nienawiść, zbrodniczy zamiar, użycie narzędzia zbrodni (Wj 21,14; Lb 35,16).

W starożytnym Izraelu kara śmierci była przewidziana za wiele przestępstw: za bałwochwalstwo (Kpł 21,2-27; Pwt 13,7-19); za bluźnierstwo (Kpł 24,10-25); za niechowanie szabatu (Lb 15,32); za brak szacunku dla rodziców (Pwt 21,21); za cudzołóstwo (Kpł 20,10) oraz za zabójstwo umyślne (Wj 21,12; Kpł 24,17; Lb 35,16).

Kara śmierci za zabójstwo umyślne była oparta na starożytnym prawie talionu (= odpłata, wyrównanie krzywdy): życie za życie, oko za oko, ząb za ząb (Pwt 19,21). Ta matematyczna równowaga nie zawsze mogła być doskonała, bo gdy zabójca dokonał trzech morderstw, to nie można go było przecież skazać na potrójną karę śmierci.

Zabójstwo nieumyślne, tzn. popełnione przez przypadek, niechcąco, nie groziło karą śmierci (Wj 21,13; Pwt 19,3-6). Gdy jednak taki zabójca nieumyślny nie zdążył się schronić do jednego z wyznaczonych miast ucieczki (azylu), krewni zabitego, jako mściciele krwi, mogli go bezkarnie zamordować (Lb 35,26-27; Pwt 19,6). Ta starożytna instytucja klanowego, rodowego mściciela krwi (goel) została później zastąpiona przez instytucję mściciela publicznego. Reliktem tej dawnej instytucji jest krwawa włoska vendetta, czyli rewolwerowcy z amerykańskich westernów.

W starożytnym Izraelu nie uznawano odpowiedzialności zbiorowej: Ojcowie nie poniosą śmierci za winy synów, ani synowie za winy ojców. Każdy umrze za swój własny grzech (2 Krl 14,6). Sąd nie mógł skazać oskarżonego na karę śmierci, gdy był tylko jeden świadek (Lb 35,30), ani gdy świadkowie byli fałszywi: Oddalisz sprawę i nie wydasz wyroku śmierci na niewinnego i sprawiedliwego (Wj 23,7).

Jakkolwiek równa i niestopniowalna jest wartość życia, czy to króla czy żebraka, to jednak kary nie były równe: Kto by zabił kijem swego niewolnika lub niewolnicę, tak iżby zmarli pod jego ręką, winien być surowo ukarany. A jeśliby pozostali przy życiu jeden lub dwa dni, to nie będzie podlegał karze, gdyż jest jego własnością (Wj 21,20-21).

W okresie pokoju obowiązywała zasada Nie zabijaj, a w okresie wojny w czasach starożytnych obowiązywała zasada zgładź jak najwięcej wrogów; wszystkich mężczyzn wytniesz ostrzem miecza (Pwt 20,13).

W Nowym Testamencie, w Kazaniu na Górze, Jezus ustosunkował się do piątego przykazania: Słyszeliście, że powiedziano przodkom: „Nie zabijaj, a kto by się dopuścił zabójstwa, podlega sądowi”. A ja wam powiadam: „Każdy, kto się gniewa na swego brata, podlega sądowi” (Mt 5,21-22).

Chrystus wymaga pogodzenia się w myśl słów Modlitwy Pańskiej: Odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom. Pojednanie z bliźnim ma poprzedzać złożenie daru na ołtarzu. Miłość Boga zakłada miłość człowieka. Zaostrzoną przez Chrystusa interpretację piątego przykazania powtarza św. Jan: Każdy, kto nienawidzi swego brata, jest zabójcą, a wiecie, że żaden zabójca nie nosi w sobie życia wiecznego (1J 2,9). Przedmiotem fizycznym zabójstwa jest ciało człowieka, a nienawidząc wpierw tworzymy fałszywy obraz nienawidzonego przez nas człowieka. Następnie na tym obrazie dokonujemy szeregu wrogich działań i w ten sposób mijamy się z rzeczywistością. Nienawiść zaślepia. Z serca bowiem pochodzą złe myśli, zabójstwa… to właśnie czyni człowieka nieczystym (Mt 15,19-20). Kto nienawidzi brata swego, jest w ciemności (1J 2,9). Miłość daje duchowe życie i zbliża do Boga. Brak miłości stanowi śmierć duchową. My wiemy, że przeszliśmy ze śmierci do życia, bo miłujemy braci, kto zaś nie miłuje, trwa w śmierci (1J 3,14).

Chrystus w Kazaniu na Górze wzywa do miłości nieprzyjaciół: Słyszeliście, że powiedziano: „Będziesz miłował swego bliźniego, a nieprzyjaciela swego będziesz nienawidził”. A ja wam powiadam: „Miłujcie waszych nieprzyjaciół i módlcie się za tych, którzy was prześladują… Jeśli bowiem miłujecie tych, którzy was miłują, cóż za nagrodę mieć będziecie? Czyż celnicy i poganie tego nie czynią (Mt 5,43-48).Ewangelista Mateusz przytacza słowa Jezusa: Nie stawiajcie oporu złemu (5,39), tzn. nie stosujcie odwetu, na przemoc nie odpowiadajcie przemocą, bowiem przemoc rodzi przemoc (Ajschylos). Św. Paweł wyjaśnia: Nikomu złem za złe nie odpłacajcie… nie daj się zwyciężyć złu, ale zło dobrem zwyciężaj… Starajcie się dobrze czynić wszystkim ludziom. Jeżeli to jest możliwe, o ile to od was zależy, żyjcie w zgodzie ze wszystkimi ludźmi (Rz 12,17-18. 21).

Przykład Jezusa na niestosowanie przemocy jest następujący: Jeśli cię kto uderzy w prawy policzek, nadstaw mu drugi (Mt 5,39; Łk 6,29). Przykład ten jest trudny do zrozumienia. Czy chodzi w nim o bójkę, czy o pobicie, a może o zniewagę, czy o naruszenie nietykalności cielesnej? Jezus podczas przesłuchania przez arcykapłana został spoliczkowany przez jednego ze sług, który powiedział: Tak odpowiadasz arcykapłanowi? Odrzekł mu Jezus: Jeżeli źle powiedziałem, udowodnij, co było złego. A jeżeli dobrze, to dlaczego Mnie bijesz?” (J 18,22-23). Następny przykład Jezusa mamy w scenie pojmania. Jezus uzdrowił Malchusa, któremu św. Piotr odciął prawe ucho i powiedział do Apostoła: Schowaj twój miecz do pochwy, bo wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza giną (Mt 26,52).

Ludzie w wielu powodów przelewają krew swych braci: z nienawiści, z zazdrości, ze strachu, z wściekłości, z chęci zysku, chcąc zamknąć usta prawdzie, z rozpaczy, ze źle rozumianej litości. Jezus nie przelewał krwi innych ludzi, przelał krew własną. Chrystus modlił się za swoich zabójców na krzyżu: Ojcze, przebacz im, bo nie wiedzą, co czynią (Łk 23,34).

 

Kancelaria Parafialna

zegar Poniedziałek, piątek:
07:00 - 09:00
zegar Wtorek, czwartek:
07:00 - 09:00, 16:00 - 18:00
tel Telefon:
(32) 222 31 21 wew. 15

Msze Święte

msza Niedziela i Święta:
07:00, 09:00, 10:30, 12:00, 16:30
msza Dni powszednie:
07:00, 18:00 (+ w piątek 16:30)
uwaga Ważne:

Szybki kontakt

church Adres:
41-400 Mysłowice
ul. Cegielniana 7a
Telefon Telefon dyżurny: 601 142 880
Telefon:
(32) 222 31 21
mail E-mail:
janow.miejskimailkatowicka.pl
Jesteś tutaj: Home KATECHIZM Katecheza dorosłych 2022.02.15 – Piąte przykazanie cz.2