Parafia p.w. Niepoklanego Poczęcia NMP i św. Maksymiliana Marii Kolbego w Mysłowicach-Janowie Miejskim

2024.04.16 – Struktura Mszy świętej (5)

III. POSZCZEGÓLNE CZĘŚCI MSZY

Obrzęd Komunii

56. Ponieważ sprawowanie Eucharystii jest ucztą paschalną, wypada aby zgodnie z poleceniem Pana wierni odpowiednio przygotowani przyjmowali Jego Ciało i Krew jako pokarm duchowy. Zmierzają do tego łamanie chleba oraz inne obrzędy przygotowawcze, które bezpośrednio prowadzą wiernych do Komunii.

a) Modlitwa Pańska: zawiera prośbę o chleb codzienny, który przypomina chrześcijanom także Chleb eucharystyczny oraz prośbę o oczyszczenie z grzechów, by święte dary zostały udzielone rzeczywiście świętym. Kapłan wypowiada wezwanie do modlitwy, po czym wszyscy wierni razem z nim odmawiają modlitwę, następnie sam kapłan dołącza embolizm, który lud kończy doksologią. Treścią embolizmu, rozwijającego ostatnią prośbę modlitwy Pańskiej, jest prośba o uwolnienie całej wspólnoty wiernych od mocy zła. Wezwanie do modlitwy, samą modlitwę, embolizm oraz doksologię albo się śpiewa, albo głośno odmawia.

b) Następuje obrzęd pokoju: wierni modlą się o pokój i jedność dla Kościoła i dla całej rodziny ludzkiej oraz wyrażają wzajemną miłość, zanim będą uczestniczyć w jednym chlebie. Konferencje Episkopatu ustalą sposób, w jaki ma się dokonywać obrzęd pokoju, uwzględniając przy tym sposób myślenia i zwyczaje poszczególnych narodów.

c) Gest łamania chleba, wykonany przez Chrystusa na Ostatniej Wieczerzy, nadał w okresie apostolskim nazwę całej akcji eucharystycznej. Obrzęd ten ma nie tylko praktyczne znaczenie; oznacza także, że nas wielu tworzy jedno ciało, gdy spożywamy w czasie Komunii jeden chleb życia, którym jest Chrystus (1 Kor 10,17).

d) Zmieszanie postaci: celebrans wpuszcza cząstkę hostii do kielicha.

e) Baranku Boży: podczas łamania chleba i zmieszania postaci chór lub kantor śpiewają albo głośno odmawiają wezwanie Baranku Boży, na które lud odpowiada. Inwokację tę można powtórzyć wiele razy: zależy to od trwania obrzędu łamania chleba, któremu ma ona towarzyszyć. Ostatnie wezwanie kończy się słowami: Obdarz nas pokojem.

f) Osobiste przygotowanie kapłana: kapłan cichą modlitwą przygotowuje się do owocnego przyjęcia Ciała i Krwi Chrystusa. To samo czynią wierni modląc się w ciszy.

g) Następnie kapłan ukazuje wiernym Chleb eucharystyczny, który mają przyjąć w Komunii, zaprasza ich na ucztę Chrystusa i wspólnie z nimi wypowiada akt pokory słowami zaczerpniętymi z Ewangelii.

h) Jest rzeczą bardzo wskazaną, by wierni przyjmowali Ciało Pańskie z Hostii konsekrowanych podczas tej Mszy, w której uczestniczą, a w okolicznościach przewidzianych przez prawo mieli udział także w Komunii z kielicha; w ten sposób za pośrednictwem znaków Komunii ukaże się wyraźniej jako udział w aktualnie składanej ofierze.

i) Gdy kapłani i wierni przyjmują Sakrament, śpiewa się pieśń na Komunię; ma ona wyrazić przez jedność głosów duchowe zjednoczenie przyjmujących Komunię, ukazać radość serc i nadać bardziej braterski charakter procesji komunijnej. Śpiew rozpoczyna się wtedy, gdy kapłan przyjmuje Komunię, i trwa podczas przyjmowania przez wiernych  Ciała Chrystusa, jak długo trzeba. Śpiew na Komunię kończy się jednak wcześniej, jeśli po Komunii śpiewany będzie hymn.

Śpiewać można albo antyfonę z Graduału rzymskiego z psalmem lub bez psalmu, albo antyfonę z psalmem z Graduału zwykłego, albo inną odpowiednią pieśń, zatwierdzoną przez Konferencję Episkopatu. Śpiew na Komunię wykonuje albo sam chór, albo chór czy kantor razem z ludem. Jeśli nie śpiewa się podczas Komunii, antyfonę zawartą w mszale recytują wierni albo niektórzy z nich, albo lektor. W przeciwnym razie czyni to sam kapłan po przyjęciu Komunii, a przed rozdzielaniem jej wiernym.

j) Gdy się zakończy rozdzielenie Komunii, kapłan i wierni, stosownie do okoliczności, przez pewien czas modlą się w skupieniu. Całe zgromadzenie może również odśpiewać  hymn, psalm lub inną pieśń uwielbienia.

k) W modlitwie po Komunii kapłan prosi, aby odprawione misterium przyniosło owoce. Przez aklamację Amen lud uznaje modlitwę za swoją.

Obrzędy zakończenia

57. Obrzęd zakończenia obejmuje:

a) Pozdrowienie i błogosławieństwo kapłańskie, które w pewne dni i w pewnych okolicznościach może być wzbogacone i wyrażone modlitwą nad ludem albo inną uroczystą formułą.

b) Odesłanie: zgromadzenie się rozwiązuje, by każdy z wiernych powrócił do swych zajęć, wychwalając i błogosławiąc Pana.

õõõõõ

Ks. Jerzy Stefański – O Mszy Świętej najprościej

26. „Modlitwa Pańska”

Obrzęd Komunii Świętej otwiera „Modlitwa Pańska”, czyli Ojcze nasz. Pełni ona zarazem rolę zwyczajnego przygotowania się na przyjęcie Ciała i Krwi Pańskiej. Jest to swoisty paradoks, że w przygotowani nas na przyjęcie Komunii Świętej uczestniczy sam Chrystus, bowiem to On nauczył nas tej modlitwy. On jest jej autorem, my zaś powtarzamy jedynie Jego słowa. Wraz z Jezusem zatem zwracam się pełni ufności do Boga Ojca, Ojca Jezusa i mojego Ojca. Fundamentem tego zaufania jest przekonanie, że Bóg kocha mnie jak ojciec kocha swoje dziecko.

Treść tej podstawowej modlitwy chrześcijańskiej przybliża nam w prosty sposób św. Augustyn, zmarły w 430 roku. Oto jego rozważania:

„Gdy mówimy: «święć się Imię Twoje», ożywiamy w sobie pragnienie, aby to Imię było uznawane przez wszystkich za święte, aby nie było znieważane. Przy słowach «przyjdź królestwo Twoje» pragniemy, aby dobro, prawda, miłość, przebiły się na powierzchnię naszego życia, aby królestwo Ojca stało się rzeczywistością, chociaż wypełni się ono całkowicie dopiero w wieczności. Kiedy mówimy «bądź wola Twoja, jako w niebie, tak i na ziemi» prosimy Boga o łaskę posłuszeństwa, abyśmy spełnili Jego wolę, jak dziś spełniają ją aniołowie w niebie.

Wołając «chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj» prosimy o podwójny rodzaj chleba. Przez słowo «dzisiaj» rozumiemy to wszystko, co jest nam potrzebne do życia doczesnego. Ale istnieje jeszcze inny chleb, eucharystyczny, sakrament wierzących. Ten chleb spożywany w doczesności zapewnia nam osiągnięcie «dobrobytu» wiecznego.

Wymawiając słowa: «odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom» z jednej strony błagamy Boga o oczyszczenie nas z grzechów, z drugiej strony nakłada to na nas obowiązek podobnej, przebaczającej postawy wobec bliźnich. To przecież sam Chrystus przypomina: «jeśli nie przebaczycie ludziom ich przewinień, to i Ojciec wasz nie przebaczy wam wykroczeń waszych». Nie można przecież przystępować do Stołu Pańskiego mając w sercu złość do siostry czy brata w wierze. Komunia – jedność z Bogiem byłaby wtedy nieprawdziwa”.

Modlitwa Pańska kończy się podwójną prośbą: „i nie wódź nas na pokuszenie” oraz „ale nas zbaw ode złego”. W pierwszej prośbie zachęcamy się do modlitwy, abyśmy pozbawieni Bożej pomocy nie ulegli pokusie, nie dali się zwieść błędom i nie załamali się w przeciwnościach. Druga prośba przypomina, że nie jesteśmy jeszcze doskonali, że jako ludzie jesteśmy podatni na pokusę, grzech czy jakąkolwiek duchową słabość.

Teks Modlitwy Pańskiej dopełniony jest bezpośrednio dodatkową prośbą kapłana. Rozpoczyna się ona od słów „wybaw nas, Panie, od zła wszelkiego…” i rozwija ostatnią prośbę z Ojcze nasz, błaganie całej wspólnoty o uwolnienie spod mocy zła. Wyrażą ponadto nadzieję na powtórne przyjście Chrystusa. Dalekie jest to od lęku przed końcem świata, a raczej przeciwnie – wypełnione radosnym oczekiwaniem na „bycie razem” w Królestwie Bożym.

27. Przekazanie znaku pokoju

Nieprzypadkowo tuż przed przyjęciem Komunii Świętej spotykamy we Mszy Świętej obrzęd przekazania sobie znaku pokoju. Nie może bowiem istnieć pełna komunia z Bogiem bez uczciwej, prawdziwej komunii – jedności – z naszymi bliźnimi. Dlatego ważne jest uzewnętrznienie tej wspólnoty z „siostrą czy bratem w Chrystusie” poprzez zwyczajny, prosty, ludzki gest nazwany kiedyś „pocałunkiem pokoju” lub, jak podpowiadają nam dzisiejsze przepisy liturgiczne, „Znakiem pokoju”. Skłóceni nie możemy przecież zasiadać do Stołu Pańskiego. To sam Chrystus poucza nas w Kazaniu na Górze: „Jeśli przyniesiesz swój dar przed ołtarz i tam wspomnisz, że twój brat ma coś przeciwko tobie, zostaw dar swój przed ołtarzem, idź pierwiej i pojednaj się z twoim bratem”. Przekazanie treści i znaku pokoju dokonuje się w liturgii Mszy Świętej trzyetapowo. Najpierw kapłan przypomina nam ewangeliczną scenę spotkania Chrystusa z apostołami. Chrystus wtedy zapewnił słuchających: „Pokój zostawiam wam, pokój mój wam daję. Nie tak, jak daje świat, Ja wam daję. Niech się nie trwoży serce wasze ani się nie lęka”.

Czy nie zastanawia nas fakt, że pierwszymi słowami zmartwychwstałego Chrystusa skierowanymi do wszystkich apostołów było pozdrowienie czy nawet orędzie: „Pokój wam”? Chrystus zdaje się ogłaszać obecnym: „Ja sam jestem pokojem dla was”. „Pokój” w ustach Chrystusa oznacza coś więcej niż tylko brak wojny czy kłótni. Zgodnie z kulturą czasów Chrystusa pokój oznacza harmonię pomiędzy Bogiem a człowiekiem, a potem harmonię, zgodę i jedność ludzi między sobą. Dlatego to słowo „pokój” jest obecne w liturgii przy obchodach głównych tajemnic naszej wiary, np. przy narodzinach Chrystusa, przy Jego zmartwychwstaniu i wniebowstąpieniu, w Kazaniu na Górze itd.

Dzisiaj nośnikiem i miejscem tego pokoju jest Kościół, gdyż Chrystus jest jego głową i Założycielem. Zatem każde przybliżenie Chrystusa do serc ludzkich zwiastuje pokój. Pierwsi usłyszeli o tym pasterze z Betlejem. Dziś przed przyjęciem Komunii Świętej my wszyscy to słyszymy.

Ale pokoju, harmonii, już na poziomie czysto ludzkim, nie ma bez ducha jedności. Dlatego celebrans błaga Boga w naszym imieniu o „doprowadzenie nas do pełnej jedności”, czyli prawdziwej wspólnoty.

W obrzędzie przekazania znaku pokoju następuje teraz drugi element – życzenie celebransa, aby „pokój Pański był zawsze w nas”. Rozłożone szeroko w tym momencie ręce celebransa chcą ogarnąć wszystkich uczestników Mszy Świętej. Nasza wspólna odpowiedź: „i z duchem twoim” jest starożytnym potwierdzeniem wyrażenia zgody na przekazanie pozdrowienia.

Trzecim elementem obrzędu pokoju jest jego uzewnętrznienie, czyli przekazanie. O sposobie jego wykonania decydują poszczególne konferencje Episkopatu. Nasi biskupi polecają, aby znak pokoju przekazać stojąc na swoim miejscu, poprzez skon głowy w kierunku osób najbliżej nas stojących. We Mszach Świętych z udziałem małych grup można ten znak przekazać poprzez podanie ręki.

28. Łamanie chleba oraz śpiew „Baranku Boży”

Ostatnim, choć zapewne dla uczestników Mszy Świętej mało widocznym gestem przed przyjęciem Komunii Świętej jest rytuał łamania Chleba Eucharystycznego, czyli Hostii, przez kapłana. W tym czasie śpiewa się lub recytuje trzykrotne błaganie Baranku Boży. Obrzęd powyższy jest zakorzeniony w tradycji Ostatniej Wieczerzy. W czasie każdej żydowskiej Uczty Paschalnej dzielono się połamanym (a nie pokrojonym nożem) chlebem. Chrystus nawiązał do tego zwyczaju, lecz nadał mu nowy wymiar.

Poprzez gest dzielenia jednego chleba i obdarzania jego kawałkami obecnych apostołów, Jezus plastycznie pokazuje, że my wszyscy tworzymy jedno Ciało Chrystusowe, czyli Kościół. Tak to zresztą rozumieli pierwsi uczniowie Chrystusa. Św. Paweł Apostoł upomina mieszkańców Koryntu: „Czyż chleb, który łamiemy, nie jest udziałem w Ciele Chrystusa? Ponieważ jeden jest chleb, przeto my, liczni, tworzymy jedno Ciało. Wszyscy bowiem bierzemy z tego samego chleba”. Łamanie chleba i podawanie go obecnym było w starożytności chrześcijańskiej znakiem rozpoznawczym Mszy Świętej. Jedno z najstarszych określeń Eucharystii to właśnie „Łamanie Chleba”. Księga Dziejów Apostolskich, opisując życie religijne pierwotnego Kościoła w Jerozolimie, podaje, że: „uczniowie trwali w nauce apostołów i we wspólnocie, w łamaniu chleba (…)”. Gdy Kościół zaczął się rozrastać i zaczęto (od IX wieku) ze względów praktycznych stosować we Mszy Świętej małe chlebki, czyli komunikanty, zachowano jednak zwyczaj łamania dużej Hostii celebransa ze względu na jego głęboką symbolikę religijną. Przecież łamanie Chleba Eucharystycznego to nie podział, w sensie różnienia się czy oddalania. Wręcz przeciwnie! Chodzi tu o jedność w Chrystusie wszystkich obdarowanych cząstkami Chleba Eucharystycznego.

Podczas łamania Hostii przez celebransa śpiewa się wezwanie Baranku Boży. Już starotestamentalny prorok Izajasz w swej wizji nazwał przyszłego Mesjasza „barankiem prowadzonym na rzeź”. W Nowym Testamencie ewangelista św. Jan przytacza nam świadectwo św. Jana Chrzciciela o Jezusie. Gdy spotkał Chrystusa, tak o Nim powiedział: „Oto Baranek Boży, który gładzi grzechy świata”. Baranek ofiarny, spożywany jako główne, symboliczne danie w czasie żydowskiej Uczty Paschalnej (zatem także Ostatniej Wieczerzy), zawsze w Kościele jednoznacznie utożsamiany był z umęczonym Chrystusem – Barankiem wielkanocnym. Zwrot „Baranku Boży” zastępuje więc imię Jezusa Chrystusa.

Do obrzędu łamania chleba Eucharystycznego przez celebransa należy też mało widoczny, ale ważny gest wpuszczenia do kielicha odłamanej części Hostii na znak zjednoczenia Ciała i Krwi Pańskiej w dziele zbawienia. Symbolizuje o zarazem fakt zmartwychwstania, czyli połączenia ciała i duszy Chrystusa, oraz jedności ludzkiej i boskiej natury w Chrystusie.

29. Obrzęd Komunii Świętej

Cała Msza Święta jest jednym wielkim zaproszeniem skierowanym do nas przez Chrystusa: „bierzcie i jedzcie… bierzcie i pijcie…”. Eucharystia dokonuje się przy Stole Ofiary, czyli na ołtarzu, któremu wszystko w świątyni jest podporządkowane. Chleb Eucharystyczny „zrodzony” na ołtarzu, przeznaczony jest na posiłek. Posiłek zaś ze swej natury jest znakiem wzajemnej przynależności. Jakże pełne bólu są słowa Chrystusa, który myśląc o Judaszu żali się, że zdradzi Go ten, który siedział z Nim przy tym samym stole. Często zarzucano Chrystusowi, że zasiada do stołu razem z publicznymi grzesznikami, ludźmi nieuczciwymi itp. Wspólnota stołu zawsze uważana była za świętą, zobowiązywała. Chrystus, dzieląc się sobą, zasiada razem z nami do ołtarzowego stołu. Czyż nie jest to wręcz szokujące zbratanie się z nami samego Jezusa? My, grzesznicy, poprzez świętość stołu eucharystycznego, poprzez wspólnotę z Chrystusem tworzymy wyjątkową jedność między nami. W znaku chleba Eucharystycznego i stołu ołtarzowego chciał Bóg pozostać na zawsze wśród nas. Spożywając bowiem Chleb Eucharystyczny przyjmujemy chleb życia wiecznego, chleb zbawienia, chleb dający rękojmię nieśmiertelności, gdyż przyjmujemy samego Boga i włączamy Go w nasze życie. Od spożywania tego boskiego Chleba uzależnił Chrystus nasze zbawienie. Zapewnił nas o tym, gdy mówił: „To jest chleb, który z nieba zstępuje: kto go spożywa, nie umrze i będzie żył na wieki. Chlebem, który Ja dam, jest moje ciało za życie świata”.

Obrzęd Komunii Świętej zawiera kilka tradycyjnych i logicznych zarazem etapów. Najpierw celebrans ukazuje Ciało Pańskie. Zgromadzeni w tym czasie klęczą. Kapłan wypowiada teraz dwa krótkie zdania, będące zaproszeniem do Komunii Świętej. Obydwie fazy (czyli „Oto Baranek Boży…” itd.) są dokładnym powtórzeniem biblijnych tekstów odnoszących się do Chrystusa. Na powyższe zaproszenie wszyscy odpowiadają: „Panie, nie jestem godzien…”. Powtarzamy w tym miejscu biblijne słowa setnika z Kafarnaum, który tym zdaniem prosił Chrystusa o uzdrowienie swego sługi. Przecież każda Eucharystia uzdrawia nas wewnętrznie!

W czasie przyjmowania przez każdego z nas Komunii Świętej kapłan najpierw pokazuje nam Ciało Chrystusa – ukazując Hostię mówi: „Ciało Chrystusa”. Odpowiadamy: „Amen”, wyznając, że mamy pełną świadomość, iż chodzi tu o samego Chrystusa. To jedno małe słowo jest najkrótszym wyznaniem osobistej wiary w rzeczywistą obecność Chrystusa pod postacią Chleba. Po spożyciu Eucharystycznego Chleba, czyli przyjęciu Komunii Świętej, powinniśmy zawsze znaleźć czas na osobiste dziękczynienie, własną modlitwę. Jakkolwiek cała Msza Święta jest akcją wspólnotową, społeczną, warto w tym dziękczynnym miejscu wyznać Bogu, że poprzez Komunię Świętą otrzymało się łaskę obecności samego Chrystusa. I dlatego można Mu tak wiele powiedzieć, uwielbiać, dziękować, prosić… Obrzęd Komunii Świętej kończy oracja nazwana w Mszale: Modlitwą po Komunii. Zawarte są w niej różne dziękczynne treści, wypraszające błogosławione owoce przyjętej przed chwilą Komunii Świętej – Komunii z Chrystusem.